C Blok Multidisipliner Laboratuvar

• C 306 KÜLTÜR LABORATUVARI
• C 303 KİMYA LABORATUVARI
• C 302 ENSTRÜMENTAL ANALİZ LABORATUVARI 
• C 304 ANALİTİK KİMYA LABORATUVARI
• C 307 MİKROBİYOLOJİ LABORATUVARI

LABORATUVAR GÜVENLİK KURALLARI

1. Laboratuvarda mümkün olduğunca yalnız çalışmayınız. Yalnız çalışmanız gerektiği durumlarda güvenliğe haber veriniz.
2. Herhangi bir kişisel sağlık problemi veya özel sağlık durumunuz (astım, hamilelik, vb.) varsa, laboratuvarı kullanmadan önce ilgili kişileri bilgilendiriniz ve danışınız.
3. Çalışmalar esnasında meydana gelen sağlık sorunlarında hemen laboratuvar sorumlusuna haber verilmeli ve konuyla alakalı tutanak tutulmalıdır.
4. Cihazlar üreticilerinin önerdiği ve imal edildikleri materyallere uygun temizlik malzemesi ile temizlenir. Çalışmalar sırasında kullanılan yıkanabilir malzemeler işlem tamamlanır tamamlanmaz aynı gün içinde yıkanır, kirli malzemelerin biriktirilmesine izin verilmez.
5. Çalışmalar esnasında cihazlarda hasar oluşması durumunda hemen laboratuvar sorumlusuna bildirilmeli ve tutanak tutulmalıdır.
6. Çalışmacıların kendine ait olan cihaz, kimyasal ve cam malzemelerin listesi kendileri tutmalı ve takibini yapmalıdır.
7. Laboratuvardaki cihaz kullanım çizelgeleri kullanan kişi tarafından eksisiz doldurulmalıdır.
8.  Çalışırken uzun saçlarınızı toplayınız veya uygun şekilde kapatınız. Uygun ayakkabı giyiniz.  Her zaman göz koruyucu kullanınız. Cildi ve belki de kalıcı göz yaralanması olasılığının yüksek olması çalışmacıların, ilgili görevlilerin ve ziyaretçilerin göz koruyucu takmasını zorunlu kılar.
9. Çalışma ortamında koruyucu giysi olarak temiz, boyu en az diz hizasında, uzun kollu, tüm düğmeleri kapatılmış laboratuvar önlüğü giyilir. Önlük üzerine hırka, ceket gibi başka giysiler giyilmez. Laboratuvarda kapalı ayakkabı/terlik kullanılır. Laboratuvar içerisinde kullanılacak önlük, ayakkabı ve diğer koruyucu giysiler laboratuvara özgü ve özel olmalıdır. Laboratuvarda yemek içmek ve laboratuvar malzemelerinin bu amaçla kullanılması yasaktır.
10. Laboratuvar çalışma alanları içindeki buzdolabı ve dolaplara yiyecek–içecek konulmaz. Yiyecek– içecekler ofis veya dinlenme alanlarındaki dolaplarda tutulur.
11. Kontakt lens kullanılmamalıdır. Cep telefonları ve diğer elektronik cihaz, palto, ceket gibi giyim eşyaları, çanta ve kitaplar çalışma tezgâhlarının üzerine bırakılmaz, bu eşyalar için özel olarak ayrılmış yerlere konur.  
12. Eller ve kâğıt, kalem gibi eşyalar yüze ve ağıza sürülmez. Elde yara, kesi varsa su geçirmez bant ile kapatılır.
13. En yakın yangın söndürücünün nerede olduğunu ve nasıl kullanılacağını mutlaka öğreniniz. Size en yakın ‘’Acil Durum Duşu’’nun, varsa göz banyosunun ve ilk yardım kitinin nerede olduğunu mutlaka öğreniniz. Kaza durumunda laboratuvar çalışanlarına nasıl yardım edileceği hakkında gerekli bilgileri edininiz. Laboratuvarda kullanacağınız cihazın kullanma talimatlarını okuyunuz olası kazaları önleyecek gerekli tedbirleri alınız. Laboratuvar çıkışı ve acil çıkış kapılarının önüne acil durumlarda geçişi engelleyecek malzemeler koymayınız.
14. Gözlere asit ve baz sıçramalarında ilk yardım müdahalesi için göz banyosunda gözlerin bol su ile 15 dakika boyunca yıkanmalıdır, sonrasında ise hemen Sağlık Merkezi’ne gidilmelidir.
15. Maddelerin kimyasal özellikleri kadar biyolojik özelliklerine de dikkat ederek toksik maddelerle çalışırken deneylerinizi sizin ve çevrenizin zarar görmeyeceği şekilde tasarlayınız. Kimyasal maddelerin hangi tür kaplarda (cam, plastik gibi) muhafaza edilmesi gerektiğine dair açıklamaları dikkatlice okuyunuz.
16. Kimyasal malzemelerin bulaştığı kaplar, tezgâh, zemin vb. materyalleri çalışmanızın sonunda temizleyiniz.
17. Deney bitiminde gaz, elektrik, su vb. sistemlerin güvenliğini kontrol etmeden laboratuvarı terk etmeyiniz.
18. Çalıştığınız laboratuvar şartları gözlük kullanmayı gerektiriyorsa laboratuvarda çalışırken daima laboratuvar gözlüğü kullanınız.
19. Yaptığınız işe uygun eldiven giyiniz. Çalışma sonunda veya çalışma aralarında olası kontaminasyon riskine karşı eldivenlerinizi çıkararak laboratuvardan çıkınız. Eldivenlerle kişilerin ortak temasının olabileceği yerlere (kapı kolları, buzdolabı ve dolap kapakları gibi) dokunmamaya azami gayret gösteriniz.
20. Laboratuvarda açık alev ile çalışmayınız. Gerek duyulması durumunda çeker ocak içerisinde kullanınız ve yakınınızda yanıcı ve uçucu malzemelerin bulunmamasına dikkat ediniz.
21. Zehirli buharları ve gazları solumaktan kaçınılmalıdır. Bu tür maddeler ile derişik asit baz ve uçucu çözücülerle çalışırken çeker ocak kullanılmalıdır.
22. Laboratuvar içerisinde kullanacağınız kimyasalları çok dikkatli bir şekilde taşıyınız. Cildinize ve elbisenize temas halinde derhal bulaşmış bölgeyi suyla yıkayınız. Etrafa dökülmüş kimyasalları derhal temizleyiniz. Laboratuvarınızın iyi havalandırıldığından emin olunuz.
23. Kimyasalları asla koklamayınız. Özellikle uçucu özellikteki, zehirli ve tehlikeli duman, gaz veya toz olan kimyasallarla çeker ocak altında çalışmalarınızı yapınız.
24. Kimyasalları güvenliğe uygun ortamlarda özellikle güneş ışığından uzakta muhafaza ediniz.
25. Laboratuvarda kullanacağınız kimyasalları kullanmadan önce ‘’Malzeme Güvenlik Bilgi (MSDS)’’ formlarını okuyunuz. MSDS formları 3 seneden eski olmamalıdır. MSDS formları kullanılan malzeme ile tamamen aynı formülasyonda olmalıdır.
26. Kimyasallarla doğrudan temastan kaçınınız. Eğer kullanıyorsanız yaka kartlarınızın uzun boyun askı ipi ile değil klipsli yaka kartlıklarıyla göğsünüze takınız.
27. Pipet ile sıvı çekerken asla ağız kullanılmamalıdır. Bunun yerine puar kullanılmalıdır.
28. Laboratuvarda kullandığınız basınçlı gaz silindirleri, her zaman bir kayış ya da zincir ile emniyete alınmalıdır.
29. Kimyasalları kullanırken iyi bir ventilasyon olmasına veya çeker ocakta çalışılmasına dikkat ediniz.
30. Kimyasal maddelerin bulunduğu kapların ağızlarını açık bırakmayınız.
31. Bütün atıklar yönetmeliklere uygun bir şekilde toplanmalı, depolanmalı ve yok edilmelidir. Laboratuvarda deney yaparken oluşan atıkları laboratuvarlarda bulunan ilgili atık bidonlarına dökünüz. Emin olmadığınız atıkları işaretlenmiş bidonlara dökmeyiniz. Ayrı bir kapta güvenli bir şekilde saklanmasını sağlayınız.
32. Biyolojik materyaller ile çalışıyorsanız özellikle tıbbi atığa atılmasına dikkat ediniz.
33. Kazalar hakkında derhal sorumluları bilgilendiriniz ve gerekli tedbirleri alınız.
34. Laboratuvarlarda kimyasal yangını gibi durumlarda derhal alev ocaklarını söndürünüz. Yanıcı kimyasal ve çözücüleri uzaklaştırınız. Çok küçük bir yanma ise hemen üzerini beher gibi bir cam malzeme ile kapatarak hava ile temasını kesiniz. Yangını söndürmek için en yakınınızdaki yangın tüpünü kullanınız.
35. Kimyasal yangınlarda asla su kullanmayınız. Su ile teması halinde parlama, patlama ve yanıcı gazlar açığa çıkaran katı madde yangınlarında doğru söndürme maddesi kullanılmalıdır.
36. Laboratuvar önlüğü/elbisesinin yanması gibi durumlarda, laboratuvar elbisesi yanan birinin koşmasını, alevi arttıracak işler yapmasını engelleyiniz. Yerde yuvarlanma yangının sönmesini ve engelleyebilir ve alevlerin nefes borusu yoluyla teneffüs edilmesini engelleyebilir. Yanan kişi derhal “Acil Durum Duşu’’na götürülüp, duş altında alev sönünceye kadar tutunuz. CO₂ yangın tüpleri kullanmak zorunda kaldığınızda da dikkatli olunuz. Yardımda bulunduğunuz kişinin boğulmasına sebep olabilir. Cihazların elektrik kablolarında yangın tehlikesi oluşturabilecek problem görüldüğünde yetkiliye bildirilmelidir. Derhal ilgili sağlık birimini arayarak bilgi veriniz ve onlardan yardım isteyiniz.
37. Kimyasal yanıklar oluşursa yanma hissedilen bölgeyi en az 15 dakika süreyle soğuk su ile yıkayınız, göz ile ilgili bir problem yoksa gözleri koruyunuz. O bölgeyi sabunlu veya deterjanlı su ile ya da kimyasallarla yıkamayınız veya temizlemeyiniz. Laboratuvar çalışanlarının üzerine kimyasal dökülmesi durumunda derhal laboratuvar elbisesi, varsa kimyasal ile kontamine olmuş aksesuar çıkarılmalı ve “ Acil durum Duşu’’ altında duş alınmalıdır. Ancak kimyasal madde toz ise su ile temas ettiğinde aktive olup ciddi yanıkları yol açması ihtimaline karşı bir fırça veya kuru bez ile vücuttan uzaklaştırıldıktan sonra su ile yıkanmalıdır. Açık yanık yarası olmuşsa üzeri ilk yardım dolabında bulunabilecek steril gazlı bez ile kapatılmalıdır. Koroziv organik asit olan karbolik asit (fenol) ve fosfor yanığı şüphesinde, su ile dilusyon penetrasyonu yani geçişi artırabileceğinden dikkatli olunmalıdır. Derhal ilgili sağlık birimi aranarak bilgi verilmeli ve yardım istenmelidir.
38. Göze kimyasal kaçması durumunda; derhal gözünüzü açarak laboratuvardaki göz yıkama istasyonlarını kullanarak bol miktarda su ile yıkayınız. Kaza geçiren kimse gözünü açmıyorsa yere yatırıp gözünü açınız ve bol su ile yıkayınız.
39. Laboratuvarlarda karşılaşabileceğiniz küçük kesik durumunda kesik bölgeden zam ve metal parçalarını temizleyiniz ve kesilen bölgeyi su ile yıkayınız. Kesilen bölgeye tampon uygulayınız, eğer batık durumda cam veya metal parçası varsa çıkarmaya çalışmayınız ve derhal personel yardım için ilgili sağlık birimini arayınız.
40. Zehirlenme gibi durumlarda en yakın zehir kontrol birimini arayınız. 114 numaralı hat üzerinden Ulusal Zehir Danışma Merkezi, Çağrı Merkezi’ne ulaşabilirsiniz.

Gaz Tüpleri Güvenliği

1. Gaz tüpleri devrilmelerini önleyecek şekilde zincirle sabitlenmelidir.
2. Gaz tüpleri, tüp taşımak amacıyla özel olarak tasarlanmış taşıyıcılarla taşınmalıdır.
3. Gaz tüplerinin taşıma esnasında veya kullanılmadıklarında kapakları kapalı tutulmalıdır.
4. Gaz tüplerinin bağlantıları laboratuvar teknik elemanlarınca yapılmalıdır.
5. Boş gaz tüpleri işaretlenmeli ve laboratuvar yönetimi bilgilendirilmelidir.
6. Bağlantı hortumları, regülatör vs. sık sık kontrol edilmelidir.
7. Depolanan tüpler devrilmeyecek veya yuvarlanmayacak şekilde emniyete alınmalıdır. Tüpler her zaman dikey tutulmalı, mümkünse valflere kapak takılmalı, tüp kapakları ise her zaman takılı bulunmalıdır.
8. Boş tüplerle dolu tüpler her zaman birbirinden ayrı depolanmalı, dolu tüplerin kullanılmasına önce gelenlerden başlanmalıdır.
9. Oksijen veya yanmayı destekleyen diğer gazların tüpleri, yanıcı gaz tüplerinden en az 6m uzakta veya ateşe dayanıklı bir duvar ile bu tüplerden ayrılmış olarak depolanmalıdır.
10. Yanıcı ve parlayıcı gaz tüpleri, diğer maddelerden ayrı olarak depolanmalıdır.
11. Depo alanı içindeki tüpleri gruplara ayırdıktan sonra her grubun özelliği tabelalara asılarak belirtilmelidir.
12. Gerekli yerlere uyarı işaretleri ve posterler asılarak kullanıcılara bilgi verilmelidir.
13. Bütün tüpler, iç basıncın artmasına neden olacak ısı yayan kaynaklardan uzak alanda depolanmalıdır. Tüpler yaklaşık 55 ^oC üzerinde sıcağa maruz kalmamalı ve direkt güneş ışığı altında depolanmamalıdır. Güneşte bırakılan tüplerin iç sıcaklığı istenmeyen değerlere yükselebilir ve ayrıca tüpün üzerindeki etiketlerin ve işaretlerin solmasına neden olabilir.
14. Tüp depolama alanının içinde veya çevresinde yanıcı maddeler istiflenmemeli, mahallerde ateş, ark veya herhangi bir ısı kaynağı bulunmamalıdır. Tüp depo mahalleri içinde veya yakında çıplak ateş yaratılmasına ve sigara içilmesine engel olunmalıdır.
15. Tüplerin depolandığı alanın zemini toprak olmamalı, eğim, çukur, çatlak vb. bulunmamalıdır.
16. Tüp depo mahalleri temiz ve düzenli tutulmalı, yetkisiz kişilerin buralara girmelerine engel olunmalıdır. Buralarda tüp depolandığını belirten işaretler görünür şekilde asılmalıdır.
17. Tüp depo alanında çalışan kişiler mutlaka çelik burunlu emniyet ayakkabısı ve iş eldiveni giymelidirler.
18. Tüplere ulaşma kolaylığı sağlamak açısından, depo alanında yürüyüş yolları için yer bırakılmalıdır.
19. Açık alanda depolama tüplerin, alan dışına devrilmelerini önlemek için etrafı emniyet çiti ile çevrilmelidir. Ayrıca bu tüpler, paslanmaya ve ağır hava şartlarına (güneş, kar, fırtına vs.) karşı korunmalı, korozyona neden olacak ortam ve şekillerde tutulmamalıdır.
20. Tüp depo alanında yangına karşı acil müdahale için yangın söndürücüler ( karbondioksit kullanmak amacıyla ise tüp depo alanına ulaşabilecek mesafede hidrant veya basınçlı bol su kaynağı bulunmalıdır.
21. Depolanan tüplerin genel durumları ve tüplerden kaçak olup olmadığı sık sık ve sistemli olarak kontrol edilmelidir. Yanıcı veya zehirleyici gaz tüplerinin bulunduğu mahallere girerken havada bu gazlardan bulunup bulunmadığı bu iş için uygun cihazlar kullanılarak tespit edilmelidir.
22. Mümkün olduğunca az miktarda yanıcı veya zehirleyici gaz tüpü stokta tutulmalıdır.

Mikrobiyoloji Laboratuvarı Güvenliği

1. Mikrobiyoloji laboratuvarı sadece mikrobiyolojik analizlerin yapıldığı bir yerdir. Bu laboratuvarda başta patojenler dâhil olmak üzere mikroorganizmalarla ilgili çalışmalar yapılır. Bunların derideki kesikler gibi farklı yollardan vücuda girmesi halinde tehlikeli olabileceğinde ve herhangi bir dikkatsizlik ölümle sonuçlanabilecek kazalara neden olabileceğinden mikrobiyoloji laboratuvarı uzman kişiler tarafından kullanılmalıdır.
2. Çalışma masalarının üzeri, çalışmaya başlamadan önce ve çalışma bittikten sonra dezenfektan bir madde ile silinmelidir.
3. Çalışma masasının üzerinde ve etrafında çalışmalarda kullanılacak malzemeden başka eşya bulundurulmamalıdır.
4. Çalışırken eller ağza, buruna, yüze ve göze sürülmemeli ve kalem, kâğıt, iplik, etiket, ağza götürülmemelidir.
5. Mikroorganizma bulunan tüp ve petri kutuları açık olarak masa üzerinde bırakılmamalıdır.
6. Ekim yaparken veya çalışırken pencereler kapalı olmalı, konuşulmamalı, gereksiz el kol hareketi yapılmamalıdır.
7. Etrafa patojen olan veya olmayan mikroorganizma içeren bir madde saçılınca veya kültür tüpleri kırılınca üzeri, dezenfektan bir maddeye batırılmış pamukla örtülmeli ve uygun bir etki süresinden sonra toplanarak atılmalıdır. Böyle durumlarda laboratuvar yetkililerine derhal haber verilmelidir.
8. Çalışma bittikten sonra eller önce sabunlu su ile yıkanmalı ve sonra dezenfektan bir madde ile dezenfekte edilmelidir.
9. Mikroskop, pH metre, terazi su banyosu, santrifüj, otoklav, vs. gibi lüzumlu ve her gün kullanılabilecek malzemeler çok dikkatlice kullanılmalı, kullanılmadan önce ve sonra temizlenmeli ve dezenfeksiyonu yapılmalıdır.
10. Etüv, buzdolabı ve derin donduruculara konacak tüp, petri kutusu vs. malzemenin üzeri okunacak şekilde etiketlenmelidir. Etiketleri silinmiş olanlar yenilenmelidir.
11. Laboratuvardan ayrılırken gömlek, başlık, maske ve eldiven çıkarılır. Eldivenler dezenfektan içine konur ve diğerleri sterilizasyon için kendilerine ait yerlere asılırlar veya bırakılırlar.
12. Laboratuvarlarda mikroorganizmaları taşıyarak tehlikeli olabilecek sinek veya böcek bulunmamalı ve yok edilmelidir.
13. Çalışırken dağınık olmamalı, temiz, derli-toplu ve bilinçli olmalı ve aseptik koşullara azami derecede riayet edilmelidir.

Laboratuvar Uzmanı:

Uzman Öğr. Gör. Zehranur TEKİN
Tel: (232) 488 85 77
E-mail: zehranur.gicir@ieu.edu.tr